GEHOORD. 'Stijn Streuvels is weer hip' is overdreven, maar er verschijnen weer boeken van en over hem

Een mooie, overzichtelijke én op een zonnige avond zelfs bijzonder warme bibliotheek, hebben ze daar in Zonnebeke. Maar het is er wel een waar het werk van Streuvels niet meteen in de publieke zaal beschikbaar is. Dat gaf de schepen van cultuur onmiddellijk toe. Streuvels' werken worden in het archief bewaard. Daarin komt verandering. Het nieuwe boek - het eerste deel van de heruitgave van In Oorlogstijd - komt gegarandeerd op een bijzondere plek in De Letterschuur, de bib van Zonnebeke, zei de schepen.

HERUITGAVE
De schepen zei dat niet zomaar. Donderdagavond werd in de bibliotheek het eerste deel van de heruitgave van Streuvels' oorlogsdagboek In Oorlogstijd officieel voorgesteld. Samen met het 20ste jaarboek van het Stijn Streuvelsgenootschap.
Om maar meteen duidelijk te maken: Streuvels is niet hip. Dat weten we en de kans dat hij het nog wordt, is niet bijster groot. We kunnen daarover gaan jammeren en zeuren, maar veranderen zal dat niet.

EIGENZINNIG
Maar... Streuvels is niet verdwenen. Integendeel. Er veschijnen weer Streuvels' boeken. Uitgeverij Lannoo heeft dat goed gezien. De WO I-herdenkingsmachine draait op volle toeren, een nieuwe uitgave - met overigens niet eerder gepubliceerde dagboeknotities - van Streuvels' oorlogsdagboek kan en mag terecht scoren. Het boek is - in vergelijking met ander werk van Streuvels - vlot toegankelijk en geeft een eigenzinnig beeld over het leven onder de Duitse bezetting. Er is daarover weinig literair werk beschikbaar.
Hoewel we de oorpsronkelijke uitgave van Streuvels' oorlogsdagboek - in 1979 uitgegeven door Orion Brugge - al in huis hadden, zagen we toch uit naar de nieuwe uitgave en wilden we de presentatie niet missen. Terecht, zo blijkt achteraf. En dat heeft alles te maken met het referaat van Anne Provoost. Zij leidde de voorstelling van de heruitgave in, daar in Zonnebeke en ze deed dat opmerkelijk, origineel én beklijvend.

We vragen ons meer dan eens af hoe het komt dat wij een zwak hebben voor Streuvels. Dat is niet nieuw, we hebben dat altijd al gehad, zodra we, meer dan 40 jaar geleden, kennismaakten met zijn werk. Wat toen ook al niet meer vanzelfsprekend was. Vanwaar die belangstelling?

GOEROE
Het antwoord hebben we nooit gevonden.... tot Anne Provoost het ons gaf.
Ze noemde Streuvels de 'goeroe' van haar 'landbewerkende voorouders'. Hij gaf die norse, zwijgzame mensen woorden, een stem. werd door hen dan ook vaak geciteerd."Als het op rijm was, was het van Gezelle, was het niet op rijm, dan was het van Streuvels. Ook al was het dat niet...," legde Anne uit. Herkenbaar. Zo was het, ook bij ons.
"Een huis zonder land, is een huis zonder eten", zeiden onze voorouders, die geen boeren, maar 'kortwoonders' waren. Mensen met een huis met akkerland erbij, zodat ze niet alleen voor zichzelf maar ook een luttele hoeveelheid voor de markt groenten en fruit konden kweken. Dat landwerk, die 'noeste, nobele arbeid' fascineerde ons. Het was een 'terug naar de natuur', het pure leven onder de dwangmatigheid van natuurkrachten...
"Als de mannen thuiskwamen van hun werk, gooiden ze hun jassen op de haag, haalden hun spa uit het hok en gingen aan het delven..." vertelden onze grootouders.

ONGELIJKE VERDELING VAN WOORDEN
"We hebben het vaak over ongelijke verdeling van rijkdom. Er is ook een ongelijke verdeling van woorden. Al hebben we het daar minder vaak over," zei Anne Provoost. Wat geldt voor  de nors zwijgende vroeg 20ste eeuwse landknechten, geldt evenzeer voor de gesluierde Syrische vluchtende moeder, legde Anne Provoost in Zonnebeke uit.   "Empathie ontstaat pas met wie woorden heeft, of hij nu slachtoffer is of dader. Maar wie tot dat verwoorden niet in staat is, veroorzaakt in ons hoofd de comfortabele aanname dat hij tegen zijn lijden bestand is.”
De tussenkomst van Anne Provoost in Zonnebeke heeft ons laten zien en voelen hoe het werk van Streuvels overeind kan blijven en zeker nog een stek verdient in wat begin van de zomer wordt voorgesteld in Beauvoorde, de canon van de Nederlandse literatuur.

MOOI UITGEGEVEN
De heruitgave van In Oorlogstijd in 2 delen, waarvan het eerste deel nu (1914)  is verschenen, is mooi vormgegeven. De cover verwijst naar de oorspronkelijke Veen-uitgave. Prof. Marcel De Smedt leidt het eerste deel uitgebreid in, er is een fotokatern ingelast over de oorlog en over Streuvels tijdens WO I.  Een woordenlijst maakt de taal toegankelijker en er is ook een personenregister. Het tweede deel is, volgens uitgever Lannoo, beschikbaar in 2017 en zal niet eerder gepubliceerde dagboekfragmenten bevatten.