GEZIEN. 1942. Oorlog en toch op hun best en in alle rust in klas

De notities aan de achterzijde laten er geen twijfel over: de foto is in 1942 genomen. "Gephotofeerd in 't jaar 1942. Meester: J. Noterdaeme en daaronder - intussen bijna onleesbaar - de namen van de leerlingen.

MET DAS
Het klaslokaal heeft zo te zien niet veel te lijden gehad onder de oorlog en de leerlingen zien er op hun paasbest uit. Het merendeel draagt zelfs een das. En het is duidelijk: ze namen hun tijd om er keurig uit te zien. De haren zijn netjes gekamd, de jasjes zijn geknoopt, de kousen opgetrokken, zelfs de schoenen blinken.


LAATSTEJAARS
 Het zijn de laatstejaars van de Winkelse lagere jongensschool en misschien - maar daarover kunnen we alleen maar gissen - was het de laatste foto van de klasgroep voor ze zouden uitvliegen naar het college of de vakschool.
Het is in elk geval geen wintertijd. Dat durven wij afleiden uit de kachel midden in het klaslokaal: de schouwpijp ontbreekt. Van stoken kan geen sprake zijn.

Eén van hen is mijn vader. De man die later zelfs als hij in zijn vrije tijd in de moestuin aan het werk was, zijn das aanhield, was toen een van de weinige leerlingen die er geen droeg. De plaats naast hem op de bank is leeg. Er zijn er meer die een lege plaats naast hebben. Blijkbaar was niet iedereen opgedaagd voor de foto.

IMPOSANTE MEESTER
Meester Noterdaeme hoeft niet te veel te ondernemen om de leerlingen in het gareel te houden. De imposante figuur - zijn zoon priester Noterdaeme was net zo imposant toen hij de normaalschool in Torhout leidde - straalt gezag én vertrouwen uit. Het ziet er niet naar uit dat  hij de leerlingen vaak trakteert op een mop, maar evenmin lijkt het iemand die de metalen liniaal als wapenstok hanteert.
1942. Oorlog dus, maar daarover laat de foto weinig zien. Leerlingen en meester zien er allesbehalve ondervoed uit - hoewel het eten in die dagen gerantsoeneerd was. Alleen ons vader ziet er wat magertjes uit, maar dat bleef hij tot lang na de oorlog. Dat er 's nachts bommenwerpers overvlogen en dat velen, onder anderen ons vader, daar bijzonder angstig voor waren, valt evenmin van de gezichten af te lezen. Integendeel, ze kijken met enige zelfzekerheid vlak in de lens van de fotograaf.
De kaarten achteraan zijn geen oorlogskaarten, de reliëfkaart in het midden heeft de oorlog overleefd en zagen wij een kwarteeuw later nog gebruikt. We herinneren ons trouwens hoe de verf van de gekleurde bergketens bijzonder glad aanvoelde.

KELDER
In mei 1940 waren de Duitsers niet zonder slag of stoot door ons dorp getrokken. Er werd enkele dagen hevig gevochten, er sneuvelden een tiental Belgische soldaten en er vielen ook burgerslachtoffers. Dagenlang bleven mijn vader met zijn familie in de kelder. Hun huis lag in de vuurlinie en werd geregeld geraakt. Daar zijn nu nog sporen van te vinden. Een oom langs zijn moederszijde die vlakbij in de buurt woonde, had het toch geriskeerd om de kelder te verlaten om de mekkerende geit in de achterliggende weide van haar melk te verlossen. De man overleefde zijn diervriendelijkheid niet. Maar dat ligt alweer twee jaar achter hen, op het ogenblik dat de foto werd genomen.